Al sinds onheuglijke tijden geven mensen namen aan de plaaatsen uit hun dichte of verdere omgeving. Plaatsnamen of toponiemen zijn vaste verwijzers naar plekken in het landschap, ze maken het de mens mogelijk zich te oriënteren in de ruimtelijke wereld. Voor het moderne taalgevoel zijn plaatsnamen net zoals alle eigennamen betekenisloze etiketten : bij het gebruik van bv. de namen Brugge, Houtave of Dudzele vragen we ons geen ogenblik af of daar betekenis dragende woorden achter schuilen; we denken alleen aan die ene stad of die ene geeente , die nu eenmaal zo heet.

Toch gaan al onze plaatsnamen terug op elementen uit de gewone wooordenschat die gangbaaar wass op het moment van hun ontstaan. Namen waren dus ooit zinvolle, beschrijvende uitdrukkingen. Naam verklaring houdt in dat we de woorden en woorddelen waaaruit de naam is opgebouwd, identificeren en op die manier doordringen tot de oorspronkelijke, of etymologische, betekenis van de naam. Die bevat informatie over de plaats zelf op het moment van de naamgeving. Vandaar dat toponiemen niet alleen taalkundigen interesseren, maar ook historici. Voor de bewoningsgeschiedenis in de oudste tijden vormt toponomie tezamen met de archeologie veelal de enige kennisbron.

Toponiemen verklaren, is geen gemakkelijke opdracht, want ze zijn veelal erg oud, ze bevatten woordmateriaal uit historische taalstadia, die vaak erg ver van het moderne nederlands verwijderd liggen.

De moderne naamvorm is dan ook dikwijls misleidend: de naam Zomergem heeft niets te maken met het zomerseizoen, in Bellingen en Schellebelle rinkelden niet meer bellen dan elders; Haasrode heeft niets met hazen te maken, evenmin als Biervliet en Bierbeek met het geestrijke nat en Denderwindeke verwijst noch naar de wind, noch naar een "eek" of eik. Om tot een enigszins betrouwbare verklaring te komen, moet je dus uitgaan van de oudste vormen van de naam, zoals die in historische documenten zijn opgetekend. De lezing is een historische verkenning van de verschillende plaatsnaamtypes in onze streken, vanaf de prehistorie tot in de Late Middeleeuwen. Het verhaal wordt rijk geïllustreerd met voorbeelden uit Vlaams-België in het algemeen en de streek waar de lezing plaatsvindt in het bijzonder.

Prof. Dr. Magda Devos is Hoogleraar Nederlandse Taalkunde aan de Universiteit van Gent. Is geïnteresseerd in lexicologie, taalvariatie, lexografie en naamkunde. Op het gebied van naamkunde doet zij voornamelijk onderzoek naar veldnamen. Zij is ook redacteur van het tijdschrift Naamkunde.

Indien u enkel deze voordracht wenst bij te wonen, dient u in te schrijven tegen 1 februari 2016 met overschrijving van 11 euro (niet-leden 15 euro) op BE87 7360 1519 3294 van Neos Brugge. Na 1 februari kunnen geen deelnemers meer aanvaard worden.