Acr238852694799828-25324.tmp.pdf - page 11

NEOS
Interview
11
eerste leugen vertelt. Waarom? Om-
dat het ontdekt heeft dat het we-
reldbeeld dat de grote mensen hen
proberen op te solferen, niet abso-
luut is. Je kan aan dat beeld probe-
ren te morrelen, je kan kijken waar
het buigt en waar het barst. Vaak zijn
verhalen een uitnodiging om dat te
doen. Aan mijn eigen kinderen ver-
tel ik dat sommige verhalen tegelijk
waar en niet waar kunnen zijn - zoals
de mythes.”
Wat zijn mythes eigenlijk,
en wat is het verschil
tussen mythen en sagen,
verhalen en legenden?
‘Mythes zijn verhalen die uit een ano-
nieme traditie voortkomen. Ze spe-
len een centrale rol in het denken
en handelen van een gemeenschap,
en worden op één of andere manier
aan een bovennatuurlijke werkelijk-
heid gelinkt. Sagen en legenden lig-
gen dichter bij een ‘historische’ tijd.
Ook belangrijk: mythes zijn zelden of
nooit alleen maar verhalen. Omdat
wij ze vooral in boeken lezen, ver-
geten we vaak dat ze samenhingen
met een hele leefwereld: rituelen,
dagdagelijkse praktijken, beelden die
overal opdoken, architectuur zelfs.
De kracht van mythes ten opzichte
van gewone verhalen is dat ze geen
begin en einde hebben. Je leeft erin
zoals een vis in water.’
Van chaos en Àctie naar
meer betrouwbaarheid
Hoe zijn mythes eigenlijk ontstaan
en wat bestudeert de mythologie?
‘De studie van de mythologie ont-
stond in de 18e-19e eeuw. Overal
ter wereld bleken schijnbaar irra-
tionele verhalen, en de meest bi-
zarre en absurde ideeën de ronde
te doen. Een nuchtere en feitelijke
kijk kwamen in de natuur helemaal
niet voor. Stel je de primitieve mens
eens voor. Die kreeg, net zoals een
klein kind, een toevloed aan prikkels.
Voor je die kunt beginnen ordenen
en begrijpen, heb je een denkmodel
nodig. De mythe geeft je een glo-
baal beeld waardoor de wereld en
het leven ‘voorstelbaar’ wordt. Zo
krijg je natuurlijk de meest bizarre
overtuigingen, bijvoorbeeld dat de
aarde een schijf is op de rug van
een schildpad. Je moet je eerst iets
kunnen voorstellen voor je erover
kunt nadenken, dus je vertrekt van
fictie. Vergelijk het met hoe wij ons
de kosmos voorstellen. We denken
aan een planetarium, een schaalmo-
del van ons zonnestelsel. Onze voor-
stelling is helemaal niet hetzelfde als
de kosmos maar het is een vorm
die vatbaar is voor ons brein. Vanuit
die fictie kun je op zoek gaan naar
realiteit en de fictie zoveel mogelijk
uitbannen. Je kunt dat nooit volle-
dig. Als we de wereld of ons leven
als een zinvol geheel willen bekijken,
moet je van een gigantische chaos
eerst iets eenvoudigs maken, een
leugen. Cultuur is het eeuwenlange
proces van het verfijnen van manie-
ren om naar de wereld te kijken. Het
is het moeizaam gewonnen resul-
taat van een eeuwenlange culturele
bewerking van onze denkprocessen.
Precies daarom is het zo belangrijk
om mythes te bestuderen: mythisch
denken zit in onze hardware, ten
goede en ten kwade. We kunnen er
dus maar beter mee leren omgaan.
Als vanzelf creëren we denkbeelden
en verhalen om een specifieke situ-
atie op te helderen. Maar sommige
denkbeelden en verhalen krijgen
een statuut dat verder reikt. Het
verhaal wordt overal en altijd ern-
stig genomen. Maar ‘ernstig’ bete-
kent niet noodzakelijk ‘feitelijk waar’.
Zo is er een mooie anekdote over
een dorpje in Java waar in een hut
plots een enorme paddenstoel op-
schiet. Ervan overtuigd dat dit een
‘ernstige’ gebeurtenis is, komen de
dorpsgenoten samen en ieder ver-
telt wat de paddenstoel volgens
In mythologie komt alles
samen: dromen, politiek,
wetenschap, het zoeken naar
het mooie, het plezierige.
Mythen zijn ficties om je
in de werkelijkheid
te oriënteren. We vertrekken
vanuit een leugen om de
waarheid te leren kennen
Prof Nadia Sels: ‘Zolang er verteld wordt, is er leven’
1...,2,3,4,5,6,7,8,9,10 12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,...60
Powered by FlippingBook