NEOS
Interview
12
hem of haar te betekenen heeft. Is
het een herinnering aan een dode?
Een waarschuwing voor een gevaar
of een belofte? De verklaringen kun-
nen naast elkaar bestaan en sluiten
elkaar niet uit. Eigenlijk wordt de op
zich onbelangrijke paddenstoel een
gelegenheid voor elk van de stam-
genoten om via de gemeenschap-
pelijke, met symbolen beladen taal
van de mythologie zijn of haar per-
soonlijke bekommernissen te delen.
Een menselijke samenleving hangt
aan elkaar van gedeelde verhalen,
die onze waarden en onze kijk op
het leven weergeven.’
Enerzijds-anderzijds:
helden-criminelen
Mythen zijn niet eenduidig over
goed en kwaad. Een held heeft een
soort heiligenstatus maar is tege-
lijk een crimineel die alle wetten
breekt en er nog vlotjes mee weg-
komt ook.
‘Klopt. Mythologie gaat over die
spanningsvelden en eindigt altijd
met een problematisch wereldbeeld.
Van de Griekse mythes doceer ik het
liefst over Prometheus. Prometheus
is de titaan die de mensen vormt,
en het vuur van de goden voor hen
steelt.
Prometheus
staat met zijn
vuur symbool voor het menselijk
vernuft. Hij is een heel paradoxaal
figuur, een weldoener en een ramp
voor de mensen tegelijk. En dat is
precies het punt van de mythe: net
zoals het vuur, dat je kan verwarmen
maar waaraan je je ook kan branden,
is alles dat voor mensen van waarde
is, inherent paradoxaal.
Aan elke goddelijke vonk kan je je
handen verbranden. De logica hier-
achter is prachtig: in een mensen-
leven is alles paradoxaal en ambigu.
De grootste gaven zijn tegelijk een
vloek. Wil je het vuur, dan moet je
de brandwonden erbij nemen. Het
vuur, dat kan vandaag bijvoorbeeld
technologie zijn. Veelbetekenend
dat men voor de kernreactor van
Tjernobyl een beeld geplaatst heeft
van Prometheus’ vuur. Je kunt niet
alles hebben. Als mens ben je vrij
om de wereld te maken maar aan de
andere kant moet je je kunnen ver-
zoenen met enkele onaangename
limieten van het leven. Mythologie
doet mensen verbeeldingstaal aan
de hand om hun vrijheid maar tege-
lijk ook hun onvrijheid af te tasten.
Het zijn denkoefeningen om de on-
mogelijke paradoxen van het leven
aan te kunnen.’
De kracht van verhalen
Dus daarom studeren meer dan
200 studenten uit alle studierich-
ting het keuzevak mythologie?
‘Ja, en dat is hoopvol. Ze zijn op
zoek naar betekenis-gevende ver-
halen. In het onderwijs worden van-
daag de STEM-richtingen (Science
– Technology – Engineering – Ma-
thematics) enorm gepromoot. We
leren mensen computers program-
meren maar leren we ook hoe men-
sen zichzelf kunnen programmeren,
hun emotionele patronen cultureel
vormgeven? Ik vrees hoe langer hoe
minder. Ik zeg altijd tegen mijn stu-
denten. ‘Jullie gaan later geen bro-
den bakken of huizen bouwen. Wat
is jullie nut in de wereld? In het beste
geval kunnen jullie mensen oefenen
in verhalen vertellen, en die op een
goeie manier in elkaar weven. Als je
veel verhalen en personages kent,
kun je daar makkelijk mee brico-
leren. Zo blijf je niet in één verhaal
gevangen zitten, zoals Sneeuwwitje
die mijmert ‘ooit zal mijn prins ko-
men’. Ze is afhankelijk van die ene
prins om van haar leven iets goeds
of slechts te maken. Niet leuk voor
haar, en een onaangename, verplet-
terende verantwoordelijkheid voor
hem. Je kunt dus maar beter veel
verhalen kennen en vertellen.
Hoe meer verhalen je kent, en ma-
nieren je hebt om betekenis te ge-
ven, hoe leniger en krachtiger je
bent en hoe vrijer je als mens kunt
Voor de kernreactor van Tjernobyl staat een beeld van Prometheus, de titaan die
het vuur van de goden stal . Aan elke goddelijke vonk kan je je handen verbranden
In de samenleving
ben je een misdadiger als
je één taboe doorbreekt
maar als je àlle wetten
doorbreekt, krijg je
een magisch aura.
